Nieuwsbrief nr. 5 - maart 2024
Ontgroei is overal!
Van posters in het straatbeeld tot een kunstzinnige expositie in Delft.
Het is maar goed dat Ontgroei met een opmars bezig is, want op economisch (bijvoorbeeld in de luchtvaart en de voedselvoorziening) en politiek vlak valt nog een wereld te winnen. Wat hebben we nodig om ons te weren tegen alle verleiding, misleiding en bedrog?
Lees het in onze nieuwsbrief.
Dare to degrow
Een groep Amsterdamse studenten maakte in het kader van een interdisciplinair onderzoeksproject een aantal posters met thema's als duurzaamheid, respect voor de natuur en gemeenschapszin, maar ook met kritiek op kapitalisme, technologie en consumentisme. Door honderd posters te verspreiden in Amsterdam willen we het bewustzijn vergroten, de aandacht op de problematiek vestigen en betrokkenheid stimuleren bij bewegingen die ontgroei aanhangen.
Wil jij ook posters plakken? Je kunt ze hier rechtenvrij downloaden.
Indy van Arkel, Amira Perfors, Romée van Haaften & Lana Rae Rhodes
Studenten aan de UvA
'De grenzen aan groei' - tentoonstelling RADIUS (Delft)
2024 staat bij RADIUS, Centrum voor Hedendaagse Kunst en Ecologie, volledig in het teken van het jaarprogramma De grenzen aan groei. Tot 5 mei loopt de tentoonstelling Het verlangen naar een donut(economie), die zich richt op het herijken van de relatie tussen economie en ecologie. Aan de hand van het werk van twaalf kunstenaars geeft de tentoonstelling invulling aan een systeem waarin economisch en ecologisch welzijn in onderlinge samenhang en binnen planetaire grenzen wordt bezien. Hoe ziet een dergelijke meer-dan-menselijke en klimaat-inclusieve economie eruit, die recht doet aan een bredere welvaartsdefinitie?
Een van de blikvangers van de expositie is Het waterwerk van ons geld van Carlijn Kingma.
Lees hier meer over de tentoonstelling en over Het waterwerk van ons geld.
Systeemdenken voor ontgroei - de Europese luchtvaart als casus
De onderzoeksagenda over ontgroei is de afgelopen jaren aanzienlijk gegroeid. 'Policy dropping' (een gebrek aan analytisch onderzoek naar waarom het ene ontgroei-beleid boven andere beleidskeuzen prevaleert) is een probleem.
In haar thesis presenteert Anya Al-Salem een basis om beleidsinterventies te identificeren en de systemische effecten via feedback-lussen van beleidsvoorstellen te evalueren. Daarmee draagt ze bij aan de analytische basis voor de strategische selectie van ontgroei-beleid.
De focus van deze thesis ligt op de Europese luchtvaartsector, relevant voor ontgroei vanwege de verwachte groei en het gebrek aan levensvatbare 'groene groei'-oplossingen. De auteur presenteert 15 feedback-lussen die de groei van de Europese luchtvaartactiviteit verklaren en identificeert twee variabelen (lobbyen bij de luchtvaartindustrie en prijzen van vliegtickets) die kunnen dienen als strategische interventiepunten voor beleid gericht op ontgroei.
Anya Al-Salem, Master Sustainable Development
Hulp bij het weerstaan van verleiding
Het weerstaan van verleidingen is een belangrijk onderwerp in de ontgroei-gedachte.
Genoeg is genoeg, toch?
De Marshmallowtest (eind jaren zestig bedacht door psycholoog Walter Mischel) is een test waarbij jonge kinderen (van voorschoolse leeftijd) een marshmallow krijgen, met de belofte dat als ze wachten met opeten tot de opvoeder of testleider na een korte afwezigheid terugkomt, ze er nog een extra krijgen.
De test is veel herhaald en er is veel vervolgonderzoek gedaan. Zo bleek de wilskracht om eraf te blijven in de wachttijd trainbaar. Als bijvoorbeeld gezegd werd: ‘Doe maar net of het een bolletje watten is’, lukte het veel meer kinderen van de marshmallow af te blijven. Ook bleek dat kinderen die zichzelf op jonge leeftijd kunnen beheersen (van de marshmallow afblijven, totdat de testleider terug is) betere schoolprestaties halen, minder gevoelig zijn voor drugsgebruik, een betere gezondheid hebben en ook stabieler zijn. Langetermijndenken is een belangrijke levensvaardigheid en succesfactor.
Het weerstaan van verleidingen is een deels aangeboren eigenschap, die door training verbeterbaar is, is de les uit deze test. Dat biedt hoop en perspectief voor ontgroeiers: impulsief gedrag kunnen we (leren) onderdrukken, en het gaat beter met ons als we dat oefenen.
Het weerstaan van verleidingen is een belangrijk onderwerp in de ontgroei-gedachte.
Genoeg is genoeg, toch?
Nogmaals over de Marshmallowtest. Er is ook kritiek op. Zo maakt het verschil of je de test doet net voor of net na het eten. En de testgroep was aanvankelijk vooral de kinderschare van de academische omgeving van de universiteit.
Essentiëler nog is de kritiek op de bovenstaande interpretatie. Een zeer relevante conclusie uit vervolgonderzoek is dat kinderen beter in staat waren te wachten als het contact met de onderzoeker goed was, en als ze de ervaring hebben dat de omgeving betrouwbaar is. Consequente, betrouwbare ouders (de omgeving) helpen het kind het vertrouwen te hebben dat wachten ook echt loont.
Zelfbeheersing en wilskracht zijn dus eigenschappen die ook verbonden zijn met de context. Het impliceert dat een goede relatie en een veilige en betrouwbare omgeving mensen kan helpen met het versterken van hun wilskracht en het ontwikkelen van zelfregulatie.
Dat biedt aanknopingspunten als we met mensen over ontgroei-ideeën praten, als we impulsief gedrag willen verminderen, en langetermijndenken willen bevorderen.
Wat betekent dat voor kortetermijnbeslissingen die de grenzen van de planeet verder overschrijden, het klimaat verwoesten en onhoudbaar zijn vanwege schade voor anderen? Als we die koppelen aan individuele eigenschappen, laten we een groot deel van de oplossing weg. Het bewust creëren en inzetten van begrippen als individuele CO2-footprint (zoals BP deed als reactie op de publieke druk dat Big Oil verantwoordelijkheid moet nemen voor de CO2-uitstoot) is dan ook een bewuste poging om de aandacht te verleggen - om onder de eigen verantwoordelijkheid uit te komen - en is daarmee misleidend.
Als we de maatschappij willen veranderen richting ontgroeien, kunnen we onze inspanning leveren op persoonlijk vlak (jouw eigen karakter, footprint) én kijken naar waar we ons geld en tijd aan besteden. Daarin ligt veranderkracht.
Maar groter is de impact van de (maatschappelijke) omgeving waarbinnen wij keuzen maken. Die omgeving stuurt ons nu naar consumeren, ‘meer is beter’ en ‘groei is nodig’. Door dit aan te pakken en te beïnvloeden ontstaat er veel meer veranderkracht en draagvlak voor een ontgroeide samenleving. Daarvoor is een veilige, voorspelbare en betrouwbare overheid een noodzakelijke voorwaarde.
En voordat het zover is, moeten we zelf alert blijven op de verleiding, de misleiding en het bedrog die nu nog onze omgeving kleuren.
Maarten Steverink, influencer
Geen gezeik, iedereen rijk
Een jaar geleden overleed de briljante Wim de Bie op 83-jarige leeftijd. Decennialang droeg hij samen met Kees van Kooten op onnavolgbare wijze bij aan de duiding van de actualiteit. Terugblikkend blijken veel van hun sketches ook nu nog relevant voor de huidige actualiteit.
De Tegenpartij
In 1980 richtten de Hagenezen F. Jacobse en Tedje van Es (twee van de vele alter ego’s van ‘Koot en Bie’) een nieuwe politieke partij op: De Tegenpartij. De heren hadden de onvrede in brede lagen van de samenleving haarfijn geanalyseerd en betraden met een tot de verbeelding sprekende campagne het politieke toneel: Samen voor ons eigen / Laat de rest de rambam krijgen.
De Tegenpartij verwierf in rap tempo een gigantische populariteit. Een overweldigende entree in de Tweede Kamer lonkte. En dat terwijl de partij niet eens op de stembiljetten voor de Tweede Kamerverkiezingen van 26 mei 1981 stond.
Op 10 mei 1981 kwamen Jacobse en Van Es tijdens een couppoging op het Binnenhof om het leven.
Van Kooten en De Bie waren zo geschrokken van de weerklank van hun eigen parodie dat ze er op deze spectaculaire wijze zelf de stekker uit trokken.
Samen voor ons eigen
Anno 2024 is de maatschappelijke onvrede over de politieke besluitvorming nog steeds niet geluwd. De Tweede Kamerverkiezing van november 2023 bracht een dusdanige politieke aardverschuiving teweeg, dat het initiatief van de kabinetsformatie nu in handen ligt van een partij waarvan het een halfjaar geleden nog ondenkbaar was dat die met zijn extreem xenofobe uitgangspunten (kijk wat De Tegenpartij bedacht ‘hoe dat in Nederland ken worde angepak, het probleem van de buitenlanders’) ooit aan het pluche zou kunnen ruiken.
In november stalen ook twee andere (relatieve) nieuwkomers de harten van veel kiezers. Het gevoel dat ‘het’ anders moet, is groot. Die urgentie wordt overigens ook door zo’n beetje alle gevestigde partijen gedeeld.
Alleen over de richting waarin die verandering moet plaatsvinden verschillen de meningen. Ontgroei heeft daar een heldere totaalvisie op: welvaart voor iedereen in een duurzame samenleving.
Misschien kunnen we om het eerste deel van dat ontgroei-programma kracht bij te zetten een oude strijdkreet van De Tegenpartij kapen: Geen gezeik, iedereen rijk!
Of moeten we er een eigen draai aan geven: Geen gezwoeg, iedereen genoeg!
Gerard Sonnemans, nostalgische burger
Chris van Tulleken: De voedselfuik
Begin maart was het groot nieuws: meer dan een miljard mensen hebben obesitas. In de meeste landen is overgewicht inmiddels een groter probleem dan ondergewicht, terwijl met name Afrikaanse en Aziatische landen steeds meer met beide extremen geconfronteerd worden. Hoe komt dit? Wat is de reden voor deze epidemie, aldus de WHO?
In het boek ‘De voedselfuik’ (de Engelse titel: ‘Ultra-processed people’) wijst de Britse arts en broadcaster Chris van Tulleken een duidelijke schuldige aan: de voedselindustrie, die in haar streven naar winstmaximalisatie ultra-bewerkt voedsel als lokmiddel inzet. Tegelijkertijd weerlegt hij bekende en wijdverspreide mythes: wie te zwaar is, eet te veel suiker, beweegt niet voldoende of heeft simpelweg niet voldoende wilskracht om zich in te houden. Kortom, in het boek onderzoekt Van Tulleken wat de praktijken van de voedselindustrie met de enorme mondiale toename van overgewicht te maken hebben.
Lees de volledige recensie op onze website
Recensie door: Verena Grill, onafhankelijk burger
Agenda
- Tot 5 mei - RADIUS, Delft
Expositie 'De grenzen aan groei - Hoofdstuk 1: Het verlangen naar een donut(economie)'
Tip: op dinsdag 16 april om 14 uur ontvangt het museum al een aantal ontgroeiers, om met hen de expositie te bezoeken en daarna samen in gesprek te gaan. Je bent welkom om daarbij aan te sluiten. Aanmelden is niet verplicht, maar een bevestiging zou fijn zijn.
- 28 maart - RADIUS, Delft
Game Night — POST GROWTH TOOLKIT
- 1ste Ontgroei-bijeenkomst van 2024
Dit is dé gelegenheid om gelijkgestemden te ontmoeten en mee te denken over de uitdagingen waar we als Ontgroei voor staan.
N.B. De oorspronkelijk geplande datum 30 maart is gecanceld.
Hou de agenda op de website in de gaten voor de nieuwe datum en inschrijving.
- 3-17 juni, Barcelona
10th Degrowth Summer school
- 18-21 juni, Pontevedra
Pontevedra International ESEE - Degrowth Congres
Help ons ontgroei op de kaart te zetten
Met onze website en onze maandelijkse nieuwsbrief willen we ontgroei voor een groeiend publiek toegankelijk maken.
Door te laten zien dat ontgroei een duurzaam en kleurrijk alternatief voor de toekomst van onze wereldgemeenschap biedt, willen we de geesten rijp maken voor de noodzakelijke uitweg uit onze vastgelopen systemen.
Daarvoor hebben we jullie input nodig. Stuur je blogs, onderzoeken, recensies, ontgroei-events en andere inspirerende input naar redactie@ontgroei.nl.
Medewerkers aan deze Ontgroei-nieuwsbrief:
Verena Grill, Gerard Sonnemans, Maarten Steverink, Monique Wessels en Thea Zwaanenburg
Onafhankelijke burgers
Disclaimer
De opinies in de artikelen zijn die van de auteurs en vertegenwoordigen niet noodzakelijk het standpunt van Ontgroei.
Uitschrijven?
Mocht je het niet meer op prijs stellen berichten van ons te ontvangen, stuur dan een e-mail met als onderwerp ‘uitschrijven nieuwsbrief’.
Op de startpagina van onze website kun je je aanmelden voor de nieuwsbrief.