Nieuwsbrief nr. 3 - januari 2024

Januari is kil begonnen. Een beetje afkoeling na een heet jaar? Wereldwijd het warmste jaar ooit gemeten. Twee politieke vulkaanuitbarstingen in Nederland. Een toenemende polarisatie in de samenleving, met de sociale media als ongebreidelde uitlaatklep. 

Probeer onder die omstandigheden maar eens een genuanceerd pleidooi voor ontgroei onder de aandacht te brengen. 

Onze nieuwsbrief wil daar een podium voor bieden. 
De redactie zoekt daarbij naar gepaste invalshoeken en de juiste toon. 
Zoek jij mee?

De toon en de muziek

In de periode van voorbereidingen op de nieuwsbrieven over ontgroei heeft de redactie veel gediscussieerd. We zochten een inhoudelijk kader voor de nieuwsbrief die we voor ogen hadden. Dat werd na wikken en wegen het volgende:

De Ontgroei-beweging streeft naar een duurzame, eerlijke wereld. 
Het huidige economische systeem heeft de levensstandaard van velen verhoogd. De gangbare overtuiging dat groei noodzakelijk is om de samenleving te organiseren levert echter grote schade op aan de leefbaarheid van de planeet en het welzijn van een groot deel van de mensheid. Dit groei-idee is niet meer houdbaar, en de schade ervan is ongelijk verdeeld.
Ontgroei biedt een alternatief dat kwaliteit van leven als uitgangspunt heeft, de aarde leefbaar houdt en toekomstbestendig is. Dát is noodzakelijk en haalbaar.

Dit kader riep bij ons op de redactie praktische vragen. Zijn we te mild in de formulering van ons kader? Is de verwoesting door ons op groei gerichte systeem geen reden om een fellere toon aan te slaan? Maar van de andere kant: schrikt een messcherpe formulering of felle toon niet onnodig veel potentiële medestanders af? Willen we overtuigen of informeren? Willen we een dialoog of ons gelijk halen? 
Mensen die zijn ingevoerd in ontgroei zullen wellicht (te) weinig nieuws aantreffen in de nieuwsbrief; hopelijk zijn ze blij met de actualiteit ervan. Zij zoeken hun informatie meer in wetenschappelijke bronnen of op de website. 
Wij willen juist ook mensen voor wie ontgroei nieuw is informeren, meenemen in de ideeën en begrippen van ontgroei, uitnodigen tot nadenken en discussie. Als we met een nieuwsbrief (en de vernieuwde website) onze basis willen verbreden, de onderliggende urgentie van de problematiek en de oplossingsrichtingen van ontgroei gemeengoed willen maken, hoort daar wellicht een niet al te polariserende, meer onderzoekende toon bij.

De redactie wil bovenal een podium bieden aan jullie opinies en onderzoeken, en waar mogelijk discussies aanmoedigen. En we staan ook open voor jullie aanmerkingen op de inhoud of toonhoogte van de artikelen. Dit is immers een nieuwsbrief van en voor iedereen die zich met ontgroei verbonden voelt.
Wordt dan ook alles wat we aangeboden krijgen geplaatst op de website of in de nieuwsbrief? De redactie voelt zich niet geroepen om als een strenge poortwachter te fungeren. Uiteraard toetsen we of er een link met ontgroei is. En bij twijfel over geschiktheid voor publicatie gaan we de dialoog aan met de auteur en/of winnen we ‘extern’ advies in.

Maarten Steverink, Gerard Sonnemans, Monique Wessels en Thea Zwaanenburg,
onafhankelijke redactie nieuwsbrief
 

Recht op individuele vrijheid?

Nelson Mandela zei ooit: ‘Vrijheid betekent niet alleen het afwerpen van je ketenen, maar ook leven op een manier die de vrijheid van anderen respecteert en verbetert.’

We houden van maximale vrijheid, waarbij we zelf onze keuzes kunnen maken. Aan die vrijheid zitten echter ook grenzen. Zo moet de vrijheid van de een niet ten koste gaan van de ander. Dat snapt iedereen. Neem als voorbeeld de maximumsnelheid. Voorafgaand aan deze begrenzing van vrijheid is dialoog nodig, een afweging van voor- en nadelen. En een overheid die een knoop doorhakt. 
We accepteren een maximumsnelheid, al voelt niet iedereen het als een eigen keuze of vrijwillige beperking van zijn vrijheid. Maar omdat we dit soort zaken democratisch besluiten, is er draagvlak en organiseren we handhaving van deze regel.

Maar wat als onze vrijheid om te kiezen niet bij wet is begrensd, maar wel degelijk ten koste gaat van anderen? Door te kiezen voor verre vakanties, veel spullen te kopen, en een slag in de rondte te consumeren, verslechtert de atmosfeer en het milieu, en dat schaadt anderen wel degelijk. Ook daar is dialoog nodig, afweging van belangen. In de filosofie gaat een vergelijking rond: als je kippen en vossen in een hok hebt en je geeft iedereen vrijheid, dan blijven er geen kippen meer over. De vrijheid die de vossen wensen gaat dus ten koste van de kippen. Daarom kun je vossen alleen niet laten beslissen over de mate van vrijheid. We hebben de plicht om de belangen van alle betrokkenen te beschermen. Dus kun je de voorkeur van de vossen niet maatgevend maken voor de invulling van de regels over vrijheid.

Toch is dat wat we nu doen. De rijke westerse landen zijn grotendeels verantwoordelijk voor de klimaatverandering door onder meer de CO2-uitstoot. Zij bepalen ook de regels voor de vrijheid die zij wensen. Andere landen (zoals de Malediven, Bangladesh, Kiribati) betalen nu als eerste de prijs; een prijs die ze niet op kunnen brengen. Onze claim op vrijheid om op (te) grote voet te leven schaadt hen in hun bestaan. En niet alleen hen, maar ook ons eigen nageslacht.

Misschien moeten we tegen onze impulsieve, korte termijn privé-voorkeuren in geholpen worden met regels die de vrijheid van anderen bewaken. Net zoiets als een maximumsnelheid dus.

Kippen hebben het nakijken als de vossen de dienst uitmaken. De lobby van de vossen moet daarom aan banden worden gelegd.

Maarten Steverink, onafhankelijk kip-liefhebber

Onlangs verscheen in het Parool het opiniestuk We hebben een gebrek aan ruimte, dus niet welvaart maar welzijn moet centraal staan van Federico Savini. Daarin maakt hij duidelijk dat de overheid andere keuzes moet maken op het gebied van de ruimtelijke ordening, waarbij de belangen van de kippen beter dienen te worden geborgd. 
 

Ideologieën scheiden van mensen: omgaan met de groene groei-ellende van je geliefden

In deze blog beschrijf ik mijn worsteling met de vraag hoe ideologische verschillen met mijn dierbaren te overbruggen, vooral als het gaat om milieukwesties en politieke overtuigingen. Ik betoog dat het belangrijk is om je te verdiepen in de verschillende factoren die de standpunten van mensen vormen, waaronder maatschappelijke invloeden en persoonlijke wereldbeelden. Ik erken dat emoties zoals woede en frustratie natuurlijk zijn, maar dat ze beheerst moeten worden, en ik bied strategieën aan om productieve gesprekken aan te gaan, zoals diepgaand onderzoek en het bespreken van de tegenstrijdigheden die inherent zijn aan het kapitalisme. Tot slot benadruk ik de noodzaak om afstand te nemen van het verdeeldheid zaaiende 'wij vs. zij' denken, hoop te cultiveren en steun te zoeken bij gelijkgestemden. Hierbij  kan het Ontgroei platform dienen als  ontmoetingsplek en inspiratiebron voor uitdagende discussies.

Lees de volledige blog op onze website.

Noemie Vetterli, masterstudent Sustainable Development, Universiteit Utrecht
 

Werk transformeren: perspectieven vanuit de wetenschap op ontgroei, post-groei, post-kapitalisme en ambachtelijke arbeid

Het opnieuw bekijken van werk – hoe het wordt georganiseerd, geconstrueerd en gewaardeerd – is een essentieel onderdeel van de duurzaamheidstransformatie die kritisch is op groei-gerichte en winstmaximaliserende bedrijfsmodellen. Kunnen we anders werken – voor het welzijn van de mensen en de planeet? Deze vraag staat centraal in literatuur over ontgroei, post-groei, post-kapitalistisme en ambachtelijke arbeid. In hun onlangs gepubliceerde artikel in de Journal of Cleaner Production analyseerden Olga Vincent en Amanda Brandellero 121 artikelen uit deze literatuurstromingen, om de uitdagingen en het potentieel voor meer transformatief werk bloot te leggen.

Klik hier voor het (Engelstalige) artikel van Olga Vincent en Amanda Brandellero.

Olga Vincent is PhD-onderzoeker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
Amanda Brandellero is universitair hoofddocent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
 

'on' of 'ont', 't is maar hoe je het bekijkt

In de vorige nieuwsbrief betoogde Thea Zwaanenburg dat het een misconceptie is om 'ontgroei' als negatief te framen. Aan de hand van een taalkundige analyse van het prefix 'ont' laat zij zien dat 'ontgroei' juist het begin van een nieuw, beter economisch model belooft. 
Bert Arends zond daar de onderstaande reactie op; met taalkundig gezien een andere insteek, maar in essentie uitkomend op dezelfde conclusie: we moeten ons best doen om het negatieve beeld dat veel mensen van 'ontgroei' hebben bij te stellen. 

Met enig plezier heb ik het stukje van Thea Zwaanenburg gelezen waarin ze toch met enige krampachtigheid probeert te verkopen dat 'ont' als iets positiefs gezien moet worden, in tegenstelling tot 'on' wat een negatieve klank met zich mee zou brengen. Maar Thea, het hangt geheel en al af van de context. Bijvoorbeeld in 'ontbossen' kunnen we 'ont' toch niet bepaald als iets goeds zien. En hoe positief  'on' kan zijn bewijst Thea met de ondertekening 'onafhankelijke burgers'.  ' On' wordt dus positief als het staat voor iets dat als negatief wordt ervaren. En dat is de kern van de zaak. 'Ongroei' of 'Ontgroei' is pas negatief als je hardnekkig blijft geloven dat 'groei' altijd goed is. En dat dat helaas niet altijd klopt is wat we tussen de oren van de mensen moeten krijgen. Taalkundige kunstjes zijn leuk maar helpen denk ik daarbij niet zo. Niettemin, een leuk stukje.

Bert Arends, onafhankelijk vrijdenker
 

Sjors Roeters: 'Miljardairs onder de guillotine'

Laat je niet misleiden door die gruwelijke titel. Het boek is geen oproep tot moord, maar een zoektocht naar alternatieven voor het kapitalisme (aldus de ondertitel). 
Een van de acht hoofdstukken staat in het teken van een pleidooi voor ontgroei/postgroei. Ook hier laat Roeters zien dat hij zorgvuldig onderzoek gedaan heeft. Hij sluit het hoofdstuk af met een citaat van de dichter Wendell Berry: ‘We hebben het recht niet om ons af te vragen of we zullen slagen of niet. De enige vraag die we mogen stellen is: wat is de juiste handelswijze? Wat vraagt deze aarde van ons als we haar leefbaar willen houden?’ 

Lees de recensie op onze website.

Recensie door: Gerard Sonnemans, onafhankelijke burger
 

Verslag van de Ontgroei-bijeenkomst in Utrecht

Op 18 november organiseerde Ontgroei Nederland de derde assembly van 2023 bij Emma, Utrecht. 
De belangrijkste uitkomst van deze bijeenkomst is dat we het volgende hebben vastgesteld: om te begrijpen wie we zijn en om ons als mensen te kunnen verbinden, moeten we onze kernwaarden bepalen. Tijdens de Ontgroei-bijeenkomsten van 2024 gaan we daarmee aan de slag. 

Lees hier het volledige verslag van de assembly.
 

Agenda

• 1ste Ontgroei-bijeenkomst van 2024
  De voorbereidingen op deze bijeenkomst zijn in volle gang, maar naar een exacte datum wordt nog gezocht. Dat gaat februari of maart worden.
  Zoals in het verslag hierboven van de vorige bijeenkomst in november genoemd, wordt dit het startsein van voor het bepalen van de Ontgroei kernwaarden. Een mooie reden om aan te sluiten, nietwaar?
  Hou de agenda op de website in de gaten voor de datum en inschrijving.
   
• Warme truiendag
  2 februari 2024
   
• Dit systeem is ons aan het vermoorden - kan ontgroei de strijd aan?
  Xander Dunlop geeft een inleiding op zijn nieuwe boek This system is killing us, gevolgd door een discussie waarin onder andere onderzocht wordt of ontgroei de strijd tegen het systeem aan kan. 
  23 februari 2024
  18.00 uur
  Villa Intifada, Krom Boomssloot 47, Amsterdam
   

Help ons ontgroei op de kaart te zetten

Met onze website en onze maandelijkse nieuwsbrief willen we ontgroei voor een groeiend publiek toegankelijk maken. 
Door te laten zien dat ontgroei een duurzaam en kleurrijk alternatief voor de toekomst van onze wereldgemeenschap biedt, willen we de geesten rijp maken voor de noodzakelijke uitweg uit onze vastgelopen systemen.
Daarvoor hebben we jullie input nodig. Stuur je blogs, onderzoeken, recensies, ontgroei-events en andere inspirerende input naar redactie@ontgroei.nl.

Medewerkers aan deze Ontgroei-nieuwsbrief:
Gerard Sonnemans, Maarten Steverink, Monique Wessels en Thea Zwaanenburg
Onafhankelijke burgers

Disclaimer

De opinies in de artikelen zijn die van de auteurs en vertegenwoordigen niet noodzakelijk het standpunt van Ontgroei.

Uitschrijven?

Mocht je het niet meer op prijs stellen berichten van ons te ontvangen, stuur dan een e-mail met als onderwerp ‘uitschrijven nieuwsbrief’.

Op de startpagina van onze website kun je je aanmelden voor de nieuwsbrief.