Where do the children play?

Op weg naar het bos moet ik langs een drukke straat, met op de hoek een peuterspeelzaal.
Steeds als ik er langs loop, vraag ik me af hoe het is om daar te spelen: achter dat hek, op gekeurde speeltoestellen die op plastic gras staan, met de herrie van de voorbij rijdende auto’s als constante achtergrondmelodie. En mijn gedachten dwalen af naar het ‘rijk’ van mijn jeugd op het platteland. Naar het bos dat met zijn ontelbare planten, wortels en takken het perfecte decor vormde voor onze zelfverzonnen verhalen. Naar het magische winterlandschap dat wij met onze fantasie en daadkracht tot leven wekten. Een hutje, straatjes, een dorp. Vrijwel alles bleek mogelijk.

Ik had net geluk. De vraag naar buitenspeelruimte voor kinderen kwam al tientallen jaren eerder aan bod met de uitbreiding van steden en de toename van het verkeer. Zo vroeg zich Yusuf/Cat Stevens in 1970 in het gelijknamige nummer af: Where do the children play? Het nummer is een ontgroei-aanklacht avant la lettre, uitgaande van de vraag waar onze kinderen nog kunnen spelen. De animatievideo uit 2020 toont dit op een fraaie manier: op hun reis door een duistere, volledig getechnologiseerde wereld bezaaid met afval vliegen twee kinderen langs een dystopisch landschap zonder enige blijk van natuur. Uiteindelijk komen ze bij een gigantische machine die continu afval blijft spuwen.

Een geweldige verbeelding van de verwoestende kracht van het systeem waarin we leven, en de gevolgen daarvan voor onze kinderen. Hun ruimte om vrij te spelen werd steeds meer ingeperkt, letterlijk en figuurlijk. Dit proces is al tientallen jaren gaande, en onlosmakelijk met de voortschrijdende technologisering verbonden. Zo werden door de opkomst van de auto’s kinderen massaal van straat verdreven: in 1971 - één jaar nadat Where do the children play? verscheen - werden in Nederland rond 400 kinderen bij auto-ongelukken gedood (Het recht van de snelste, p. 112). Dit aantal is gelukkig door een aantal maatregelen enorm gedaald naar 19 in 2018, met als belangrijkste maatregel dat kinderen sindsdien duidelijk hebben geleerd: de straat is van auto’s, niet van mensen. WEES VOORZICHTIG! Met als gevolg dat kinderen met name in steden steeds minder (vrij) zijn gaan bewegen. Dit terwijl ze juist behoefte hebben aan plekken waar ze vrij en zonder ouderlijk toezicht kunnen spelen, het liefst in parkachtige omgevingen met ‘natuurlijke speelobjecten’ (water, hout etc.) die de fantasie prikkelen (De kindvriendelijke stad).

Daarnaast houden kinderen sinds de jaren ’80 ook steeds minder vrije tijd over om te spelen. In plaats daarvan worden ze van jongs af aan bezig gehouden met school, bijles, sport, muzieklessen enzovoort. Ouders doen er alles aan om het toekomstige ‘succes’ van hun kroost op de arbeidsmarkt veilig te stellen door zo veel mogelijk kennis in hun hoofd te stampen. Dit streven naar prestatie gaat ten koste van het spel, van verbeelding, creativiteit en fantasie. (Waarom onze kinderen steeds minder spelen)

Hoe krijgen kinderen de ruimte om te spelen terug?

Ten eerste moeten er veilige loop- en fietsroutes naar school komen, en meer plek voor kinderen in de openbare ruimte. Een simpele oplossing hiervoor: minder auto’s betekent minder parkeerplaatsen en meer plek om te leven! (Voor elke parkeerplaats die je weghaalt komt een stukje ruimte om te leven terug)

Daarnaast zijn er veel meer groene plekken nodig waar de fantasie van kinderen geprikkeld kan worden. Een prachtig voorbeeld hiervoor zijn rommel-speeltuinen. In Utrecht bestaat een avonturenspeeltuin waar kinderen zonder ouderlijk toezicht hutten kunnen bouwen en in bomen mogen klimmen. Hier mogen kinderen met gereedschap aan de slag, en leren zo onder begeleiding van twee speelwerkers het omgaan met risico’s - een belangrijke vaardigheid! (Avonturen Speeltuin Utrecht; In deze speeltuin is het de bedoeling dat kinderen een beetje gevaar lopen)

Uiteindelijk is het ook een fundamentele (systeem)kwestie voor elke ouder/opvoeder: wat voor waarden willen we aan onze kinderen meegeven? Wat is er belangrijk in het leven? Ontgroei streeft naar het goede leven voor iedereen. Een leven waarin alle kinderen de ruimte hebben om door middel van spelen zichzelf, elkaar en de wereld te ontdekken. Ook de kinderen die nu in Bangladesh goedkope truien voor modeketens naaien, of in India cashewnoten schillen.

In de animatie van Where do the children play? lukt het een groep van kinderen uiteindelijk om de voortdurend afval producerende machine te stoppen. Vervolgens kleurt de duistere hemel blauw, en de zon verschijnt. Aan het einde zitten de kinderen op een grasveld met bomen op de achtergrond naar Yusuf/Cat Stevens en zijn band te luisteren.

De kinderen zijn de toekomst. Laten we maar hopen dat de toekomstige generatie eindelijk beseft wat er echt toe doet en ons destructief systeem overhoop gooit. En laten we ons best doen om hen daarbij te ondersteunen.

Verena Grill