Systeemdenken voor ontgroei - de Europese luchtvaart als casus

Ontgroei is een ontluikende sociale beweging en academisch veld dat oproept tot een democratische vermindering van materiaal- en energiedoorvoer om milieuproblemen, zoals klimaatverandering, aan te pakken en tegelijkertijd welzijn voor iedereen te garanderen. De onderzoeksagenda over ontgroei is de afgelopen jaren aanzienlijk gegroeid. Er zijn echter enkele belangrijke beperkingen van de beleidsliteratuur over ontgroei die de ontwikkeling van effectieve strategieën voor ontgroei in de weg staan. Een van deze beperkingen is dat 'policy dropping' heerst, wat verwijst naar een gebrek aan analytisch onderzoek achter de keuze van bepaald ontgroei-beleid boven ander beleid. Een waardevolle benadering om dit probleem aan te pakken is het systeemdenken, dat de feedback-lussen blootlegt die het gedrag van het systeem bepalen en bijgevolg een basis biedt om de systemische effecten van beleidsvoorstellen voor ontgroei te evalueren en de belangrijkste punten voor beleidsinterventie te identificeren.

Dit onderzoek bouwt voort op de bestaande literatuur over ontgroei-beleid door gebruik te maken van systeemdenken en concepten om de analytische basis te leggen voor de strategische selectie van ontgroei-beleid en zo bij te dragen aan de ontwikkeling van strategieën voor de overgang naar ontgroei.
De nieuwigheid van deze studie ligt in de focus op de Europese luchtvaartsector, die bijzonder relevant is voor het debat over ontgroei vanwege de hoge niveaus van verwachte groei en het gebrek aan levensvatbare 'groene groei' oplossingen. Om dit doel te bereiken identificeert dit onderzoek (1) de dominante feedback-lussen in het Europese luchtvaartsysteem en (2) hefbomen voor ontgroei van de Europese luchtvaart.

Op basis van 25 interviews met experts en een workshop met experts presenteert de auteur een causaal lus-diagram dat 15 feedback-lussen illustreert die de groei van de Europese luchtvaartactiviteit verklaren. Op basis van deze terugkoppelingen identificeert de auteur twee variabelen (lobbyen bij de luchtvaartindustrie en prijzen van vliegtickets) die kunnen dienen als strategische interventiepunten voor beleid gericht op ontgroei. Deze studie biedt belangrijke inzichten voor de ontwikkeling van ontgroei-transitiestrategieën voor de Europese luchtvaart en illustreert het nut van systeemdenken voor ontgroei beleidsdiscours in het algemeen. 

Mogelijkheden voor toekomstig onderzoek zijn onder andere het toepassen van de methodologie van deze studie op andere sectoren en het voortbouwen op de huidige studie om verdere bijdragen te ontwikkelen aan het ontgroei-beleid voor de Europese luchtvaart, bijvoorbeeld door het evalueren van interacties tussen ontgroei-beleid. 

Lees de volledige (Engelstalige) thesis.

Anya Al-Salem, Master Sustainable Development