Ideologieën scheiden van mensen: omgaan met de groene groei-ellende van je geliefden
Jij en ik lijken op elkaar – we denken dat we goede mensen zijn
In deze blog beschrijf ik mijn worsteling met de vraag hoe ideologische verschillen met mijn dierbaren te overbruggen, vooral als het gaat om milieukwesties en politieke overtuigingen. Ik betoog dat het belangrijk is om je te verdiepen in de verschillende factoren die de standpunten van mensen vormen, waaronder maatschappelijke invloeden en persoonlijke wereldbeelden. Ik erken dat emoties zoals woede en frustratie natuurlijk zijn, maar dat ze beheerst moeten worden, en ik bied strategieën aan om productieve gesprekken aan te gaan, zoals diepgaand onderzoek en het bespreken van de tegenstrijdigheden die inherent zijn aan het kapitalisme. Tot slot benadruk ik de noodzaak om afstand te nemen van het verdeeldheid zaaiende 'wij vs. zij' denken, hoop te cultiveren en steun te zoeken bij gelijkgestemden. Hierbij kan het Ontgroei platform dienen als ontmoetingsplek en inspiratiebron voor uitdagende discussies.
Jij streeft er waarschijnlijk net als ik naar om goed te doen, waarbij je je familie en vrienden steunt, en je best doet om volgens je eigen waarden te leven. Het is zeer waarschijnlijk dat je hierbij uitgaat van principes als eerlijkheid, vreugde en betrouwbaarheid, en je gaat er waarschijnlijk ook van uit dat je buren en vrienden soortgelijke idealen hebben. Op basis van deze gedeelde fundamentele waarden kan ik ervan uitgaan dat jij en ik op elkaar lijken.
Wat mij echter verbijstert, is dat iemand die vermoedelijk dezelfde waarden koestert als jij en ik, keuzes kan maken waar ik het volledig en ondubbelzinnig mee oneens ben – en die ik misschien zelfs als onethisch kan beschouwen. Een prominent voorbeeld is wanneer goede vrienden of familieleden hun individuele acties op het gebied van klimaat niet in twijfel trekken met behulp van het bekende argument van ‘nou, het is een mondiaal en structureel probleem, dus mijn acties zullen geen verschil maken’. Een voorbeeld voor mijzelf is toen mijn jeugdvriend op Donald Trump stemde, een vertegenwoordiger van vrouwonvriendelijke, racistische- en complottheorieën: waarom zou iemand met gezond verstand ooit op hem stemmen? Maar je kunt niet plotseling besluiten dat de 62.985.106 mensen die in 2016 [1] op hem hebben gestemd krankzinnig zijn. Bovendien kunnen deze mensen je vrienden of collega's zijn. Deze mensen lijken op jou en mij; er moet een logische redenering achter dit alles zitten.
In situaties als deze kan ik het gevoel van een beetje boos en verward echter niet van me afschudden. Is dat fout? Is het mijn verantwoordelijkheid om hen van gedachten te doen veranderen? Helaas is er geen eenvoudig antwoord. In plaats daarvan is het volgende bericht een soort brief van mijn kalme zelf aan mijn boos-verbijsterde zelf, in de hoop een weg voorwaarts te bieden voor mij en mede-ontgroeiers die proberen stroomopwaarts te waden door een stortvloed van groene groeiers.
Begrijpen waar de verschillen vandaan komen
Om situaties beter te begrijpen, is het belangrijk om mensen en gesprekken in een context te plaatsen. Wat we denken, hoe we de wereld zien en hoe we handelen, wordt beïnvloed door een groot aantal factoren. Onze sociale identiteit, inherente vooroordelen en wereldbeelden zijn als een bril die bepaalt hoe we naar de wereld kijken en die onze overtuigingen en ons stemgedrag beïnvloedt. De maatschappelijke context heeft ook een grote invloed op ons handelen [2]. Al deze elementen zijn op een ingewikkelde manier met elkaar verweven en worden nog niet volledig begrepen – en zullen dat wellicht ook nooit worden. Maar ze hebben allemaal invloed op de manier waarop we over de complexe kwesties van onze tijd debatteren. Hoe kunnen we ze gaan begrijpen?
Eén ‘zichtbaar’ verschil dat kan worden gezien of worden gekoppeld aan verschillen in wereldbeelden is het linkse versus rechtse spectrum. Hier verwijst het spectrum links versus rechts naar uiteenlopende opvattingen over economisch en sociaal beleid, waarbij rechts vaak wordt gekenmerkt door een voorkeur voor beperkte overheidsinterventie en vrijemarktkapitalisme, terwijl links vaak wordt geassocieerd met het pleiten voor grotere betrokkenheid van de overheid bij het aanpakken van social-economische ongelijkheden en het bevorderen van progressieve sociale waarden. In onderzoeken wordt rechts doorgaans afgeschilderd als resistent tegen verandering en met meer acceptatie van sociale ongelijkheid, terwijl links wordt afgeschilderd als open voor verandering en gekant tegen ongelijkheid. Tot voor kort waren onderzoekers algemeen van mening dat een cruciale factor die rechts van links onderscheidde, hun perceptie van het dreigingsniveau in de wereld was, waarbij rechts meer bedreigingen zag. Uit recent onderzoek is echter gebleken dat een belangrijke onderscheidende factor de mate is waarin individuen geloven dat de wereld inherent hiërarchisch is, waarbij rechts een sterker hiërarchisch wereldbeeld omarmt dan links. Dit begrip verwijst naar de mate waarin de wereld in categorieën kan worden ingedeeld. Dit kan gemakkelijk worden begrepen als we naar het welzijnsbeleid kijken. Bepaalde rechtse individuen gaan ervan uit ‘dat de grenzen tussen rijk en arm vaak betekenisvolle verschillen weerspiegelen in het arbeidsethos, het talent, de moraliteit of de waarde van mensen voor de samenleving’ [3], wat leidt tot morele rechtvaardiging voor bestaande ongelijkheden. Bovendien hecht rechts veel waarde aan vrijheid en beschouwt het ontgroei-ideeën daarom als obstakels voor hun vrijheid. Ontgroei is echter niet inherent tegen vrijheid; de definitie van vrijheid loopt eerder uiteen, vooral als het gaat om de vrijheid van het individu versus de vrijheid van alle wezens.
Op het gebied van de maatschappelijke context is een boeiende illustratie van de invloed ervan op individuen de 'mythe van de onafhankelijkheid', zoals beschreven in een recent artikel in de New York Times. Dit concept draait om het belang van onafhankelijkheid, zoals het vermogen om voor zichzelf te zorgen. Het bereik ervan is echter beperkt. Als je te maken krijgt met een ziekte of als je kinderen opvoedt, moet je dit niet alleen doen. Leven in de samenleving moet hand in hand gaan met afhankelijk zijn. De auteur noemt deze vaardigheid de ‘kunst van afhankelijkheid’, wat betekent ‘het met gratie aanvaarden van hulp en, cruciaal, het erkennen van het belang van anderen’ [4]. Dit concept moet worden omarmd als een norm, niet als iets dat je voor je buren verbergt. De waarheid is dat niemand volledige onafhankelijkheid bereikt; onze levens zijn verweven met de steun van vrienden, werkgevers en maatschappelijke infrastructuur. Het idee van selfmade mensen is een mythe. Het omarmen van afhankelijkheid zorgt voor sterkere verbindingen en draagt bij aan sociale cohesie [4]. De mythe van de onafhankelijkheid heeft zich echter diep verankerd in de westerse samenlevingen, waardoor het idee wordt bestendigd dat we alleen verder moeten gaan en prioriteit moeten geven aan eigenbelang.
We leven in een ‘keeping up with the Joneses’-samenleving, waarin we altijd geacht worden het beter te doen, meer te verdienen en een grotere auto te kopen dan de buren. Het trotseren van deze perceptie vereist opmerkelijke moed. Zo’n onderneming vergt een grondig onderzoek van onze aannames over de wereld, een heroverweging van alles waarin we ooit hebben geloofd. Dit pad is een voortdurende uitdaging, een die consistente inspanning vereist, aangezien perfectie een ongrijpbaar doel is – niemand kan in alles gelijk hebben. Om aan deze reis te beginnen, moet je kwetsbaar, moedig en ruimdenkend zijn. Dit is vooral een uitdaging in een samenleving waarin je voortdurend belaagd wordt met individualistische en consumentistische sociale normen. Het kan dan echt pittig zijn om tegen de stroom in te roeien.
Hopelijk hebben deze voorbeelden stof tot nadenken gegeven, zodat je kunt gaan begrijpen waar jouw verschillen liggen. Vergeet niet dat er veel mensen zijn die veel geld krijgen om de status quo te behouden. Je vrienden zijn niet dom omdat ze vasthouden aan hun overtuigingen, en jij ook niet. Iedereen heeft recht op zijn eigen mening, maar die aan anderen opdringen is niet eerlijk. Net zoals je niet van anderen kunt verwachten dat ze jouw mening delen, is het onrealistisch om aan te nemen dat zij jouw voorkeuren zullen overnemen. Je kunt niet van iemand anders verwachten dat hij exact hetzelfde dieet wil volgen als jij – dat zou absurd zijn.
Wat eraan te doen?
Ik ben zelf tot de conclusie gekomen dat mijn gevoelens van woede over de groene groeiproblemen van mijn dierbaren een uiting zijn van mijn ecologische bezorgdheid. Dit betekent dat ik voor een deel moet leren omgaan met mijn emoties. Allereerst: alle emoties zijn geldig. Frustratie, onbegrip en woede zijn een normaal onderdeel van het leven. Het begrijpen en erkennen van je emoties is belangrijk, omdat het wegpoetsen ervan ze uiteindelijk alleen maar erger zal maken. Het is essentieel om je geestelijke gezondheid te bewaken en om ruimte te maken voor deze emoties. Dit kan gedaan worden door erover te praten met vrienden, een therapeut of door lid te worden van een steungroep. Bovendien is gebleken dat tijd doorbrengen in de natuur of het bijhouden van een dankbaarheidsdagboek positieve gevolgen heeft. Beter nog, je kunt je wanhoop met actie omzetten in hoop: sluit je aan bij een protest of word politiek actief [5,6,7]!
Na onaangename situaties kan het nuttig zijn om vanuit nederigheid de tijd te nemen om te begrijpen wat er is gebeurd en te proberen je meningsverschillen bij te leggen. Probeer eerst te compartimenteren. Waar waren jullie het precies niet mee eens? Is dit iemand met wie je hierover moet praten? Kun je nog steeds een vriendschap hebben terwijl je het niet met elkaar eens bent? Deze persoon vertegenwoordigt veel meer dan zijn visie op belastingvoordelen voor de rijken. Hij heeft een andere achtergrond en mogelijk niet dezelfde kennis als jij. Je kunt niet iedereen van gedachten veranderen; het is niet aan jou. Je kunt de klimaatverandering niet in je eentje oplossen. Vergeet niet dat we niet onafhankelijk zijn. In plaats daarvan moet je je gevechten verstandig kiezen. Hoe frustrerend het ook mag zijn, het proberen om de geest van je racistische collega te veranderen is misschien niet de beste manier om je energie te gebruiken. Bepaalde mensen zijn gewoon te ver heen.
Voor bepaalde relaties kan het simpelweg een eerste stap zijn om minder tijd met elkaar door te brengen. Voor andere: als je voldoende debatenergie over hebt, of als dit mensen zijn waar je veel om geeft, kan het gemoedsrust geven om zinvolle discussies te voeren. Je kunt dergelijke gesprekken echter niet zomaar beginnen door niet zo subtiel te suggereren dat het idioten zijn. Eén van deze benaderingen heet Deep Canvassing. Deze methode wordt gebruikt om kiezers te benaderen over onderwerpen die verdeeldheid zaaien en het is wetenschappelijk aangetoond dat het vooroordelen vermindert en harten op de lange termijn verandert. Het doel is om een gesprek over wederzijds begrip te bevorderen: praten met iemand, niet tegen iemand. Concreet betekent dit dat je begint met iemand uit te nodigen om te praten over zijn of haar gevoelens over een onderwerp. Je moet hun autonomie respecteren; als ze zich beoordeeld voelen, zullen mensen zich niet openstellen. Ten tweede: deel je eigen kwetsbare ervaringen en stel de ander open vragen over zijn/haar ervaringen. Je moet ruimdenkend zijn en laten zien dat je hun standpunt respecteert en bereid bent van hen te leren; het is tweerichtingsverkeer. Door eenvoudige gesprekstechnieken te gebruiken, zoals het mondeling samenvatten van wat je hebt gehoord, kun je laten zien dat je hun punten begrijpt en je daarin kunt inleven [8,9,10].
Een andere invalshoek om een gesprek te benaderen zou zijn om de tegenstellingen binnen het kapitalisme te benadrukken – waar samenlevingen prioriteit geven aan materiële accumulatie en constante consumptie, maar waar dit vaak resulteert in een gevoel van leegte en onthechting van echte behoeften. Het kapitalisme is een soort metacategorie van de westerse wereld en is dus inherent aan hoe wij de wereld begrijpen. Als we voorbeelden kunnen laten zien waarin de grens tussen echte bevrediging en het najagen van materiële overbodigheden niet altijd duidelijk is, kunnen we misschien een nieuwe gespreksdeur openen met mensen met tegengestelde meningen.
Belangrijkste leerpunten
Als je je somber voelt, bedenk dan dat je niet de enige bent: doet Greta Thunberg een belletje rinkelen? Denk eens aan de niet aflatende inspanningen van individuen als Timothée Parrique en vele andere voorstanders van ontgroei, die onvermoeibaar de argumenten voor groene groei tegenspreken. Gebruik dat gevoel van hoop in je discussies. Het is van cruciaal belang om voorbij de ‘wij versus zij’-mentaliteit te stappen en het ontgroei-verhaal te koesteren als een verhaal dat geworteld is in hoop. Maar vergeet niet om positiviteit in je eigen leven te brengen. Ontwikkel verbindingen met gelijkgestemde vrienden en bied een veilige ruimte om gedachten openlijk te delen. Ik zou zelfs zo ver willen gaan om te suggereren dat de kernboodschap hier is: sluit je aan bij Ontgroei. Dit platform zal je moreel een boost geven, je hoop geven en je de tools geven om deel te nemen aan de uitdagende gesprekken die je anders misschien had vermeden.
Bronnen
[1] https://www.nytimes.com/elections/2016/results/president
[2] https://www.unil.ch/files/live/sites/centre-durabilite/files/Publications/Ecogestes_V2.pdf
[4] https://www.nytimes.com/2023/03/09/opinion/art-of-dependence.html
[5] https://www.greenpeace.org.uk/news/eco-anxiety-how-to-find-radical-hope-in-a-climate-crisis/
[7] Plumey, S. (Manuscript submitted for publication. 2023). Crise écologique et santé mentale : une étude expérimentale des effets de la gratitude existentielle sur l’éco-anxiété. Science et Bonheur, 8.
[8] https://www.newconvo.org/what-is-deep-canvassing
[9] https://commonslibrary.org/deep-canvassing-scripts-and-examples/
[10] https://peoplesaction.org/people-planet-first/
Noemie Vetterli, masterstudent Sustainable Development, Universiteit Utrecht