Deeltoerisme: eerlijk en avontuurlijk?

De meest duurzame vakantie is waarschijnlijk thuis op de bank blijven zitten. Maar de afgelopen halve eeuw is de drang om tijdens je vakantie 'het avontuur' op te zoeken explosief gegroeid (althans, bij wie het zich kan veroorloven). Overal ter wereld lonken andere banken, huizen, appartementen, hotels en campings. En ‘slimme jongens’ ontdekten dat je heel veel geld kunt verdienen aan die schier onbedwingbare behoefte. De grote vakantiepretparken, reisorganisaties, booking.com en Airbnb ‘helpen’ je de keus voor je bestemming en verblijf zo makkelijk mogelijk te maken. 
Hoewel, ‘makkelijk’? Als het aan deze grote spelers ligt, word je zo meegezogen in het consumptieve massatoerisme.
Kan dat niet anders? Met oog voor duurzaamheid, lokale gemeenschappen en avontuur? Jazeker! Er is een groeiende markt voor deeltoerisme. We zetten een aantal alternatieve reiskeuzes - dicht bij huis of ver weg - voor je op een rijtje.

Couchsurfing
Bij de Australiër James Norman kun je kiezen: Airbnb of Couchsurfing. Reizigers ‘kunnen mijn Airbnb-profiel vinden en $80 per nacht betalen voor de serre in ons appartement in St Kilda met gegarandeerd vers beddengoed en ontbijt, of ze kunnen contact met me opnemen via Couchsurfing en gratis komen crashen. Ik ben erachter gekomen dat ik veel liever couchsurfers onderdak biedt dan Airbnb-gasten. Simpel gezegd wordt de uitwisseling menselijker als er geen geld meer in het spel is.’
Couchsurfing is een wereldwijde gemeenschap van 14 miljoen mensen, die hun leven, hun wereld, hun reis delen. Couchsurfing verbindt reizigers met een wereldwijd netwerk van mensen die bereid zijn om te delen op een diepgaande en betekenisvolle manier, waardoor reizen een echte sociale ervaring wordt.
Eng om bij wildvreemden aan te kloppen? Couchsurfing heeft een goed functionerend veiligheidssysteem ingebouwd om onaangename ervaringen te voorkomen.

Je kunt trouwens ook kiezen uit verschillende alternatieven: de Hospitality Club en BeWelcome.

fairbnb.coop
Het in Europa actieve fairbnb.coop maakt de omgekeerde beweging van gekaapte deelopties terug naar grassroots - terug naar het principe van kleinschalig verhuren van een kamer, huis of B&B op basis van het ‘1 host - 1 huis’-principe.
Daarnaast versterkt fairbnb.coop lokale sociale en ecologische projecten door ze met 50% van de in rekening gebracht commissie te ondersteunen.

Vrienden op de fiets
Het Nederlandse Vrienden op de Fiets is een variant op couchsurfing, gericht op mensen die meerdaagse fiets- of wandeltochten maken. 
Het is een non-profitorganisatie, die niet helemaal gratis is. Je moet lid zijn (€ 8,- per jaar) om de adressen te kunnen vinden, en bij aankomst moet je je lidmaatschapskaart laten zien. Er is een vast tarief van € 25 p.p. per nacht (inclusief ontbijt). Bij veel adressen kun je ook aanschuiven bij het avondeten.

Een internationaal alternatief is Warm showers, maar Vrienden op de Fiets heeft ook op alle bewoonde continenten gastadressen. Verreweg de meeste (ruim 5000) vind je echter in Nederland.

Duurzaam kamperen
Natuurcampings passen op een bijzondere manier in dit overzicht: zij delen de natuur. Het is een laagdrempelige vorm van gezamenlijk gebruik van grond om te recreëren.  
Bij Staatbosbeheer kun je logeren bij de boswachter, variërend van kampeerterreinen met stroom en goede sanitaire voorzieningen tot back to basics. Maar altijd met respect voor de natuur. 
Er zijn ook andere campings met het keurmerk ‘Natuurkampeerterreinen’ of ‘Groepsnatuurkampeerterreinen’. Die keurmerken worden verstrekt door ‘Stichting De Groene Koepel, te gast in de natuur’. 
Je bent alleen met een natuurkampeerkaart welkom op zo’n natuurcamping. Die zorgt ervoor dat je er ‘buren’ met in principe dezelfde duurzame instelling ontmoet.

Kampeerterrein tot Vrijheidsbezinning 
Waar kun je voor € 5,- (één persoon met tent) nog kamperen? In Appelscha dus. 
Het Vrij-socialistische, antimilitaristische, drugs- en alcoholvrije terrein tot Vrijheidsbezinning bestaat al sinds 1933, toen de anarchistische beweging een stuk aardappelland wist te kopen voor het organiseren van hun landdagen. Het is altijd een broedplaats voor de ontwikkeling van progressief anarchistisch gedachtegoed gebleven. Tegenwoordig gaat dat met name over ecologische vraagstukken, dierenrechten, antifascisme en de opnieuw toenemende overheidsrepressie.
Sinds 2019 wordt het terrein beheerd door een vereniging van zo’n 50 vaste kampeerders. Zij organiseren de jaarlijkse Pinksterlanddagen, maar het is ook een ‘gewone’ camping die het hele jaar geopend is. Je mag er lekker genieten, maar als je wil kun je ook je handen uit de mouwen steken. De vaste kampeerders kunnen je vertellen welke klussen er op het programma staan.

WWOOF: werkvakantie bij de biologische boer
Bij de deelnemende boeren van WWOOF (World Wide Opportunities on Organic Farms) kun je terecht als gast/vrijwilliger kennis te maken met biologisch boeren. Je krijgt onderdak en eten in ruil voor hulp op de boerderij. Of het nu voor een paar dagen is, of zelfs enkele jaren. Het is een cultureel en educatief programma waarin je als gast leert over biologische landbouw en duurzaamheid. Het vrijwilligerswerk blijft in principe beperkt tot halve werkdagen. 
Je vindt WWOOF-boeren in alle werelddelen (behalve natuurlijk Antarctica), maar voor een inspirerende vakantie op de boerderij hoef je het land niet uit. Er zijn 61 Nederlandse boeren aangesloten.

Peerby
Peerby is een online gemeenschap voor het (uit)lenen of (ver)huren van spullen met je buren. De kosten die je maakt zijn beperkt. Daarvan wordt het platform onderhouden én ben je gedekt door de Peerby garantie, die beschermt tot een waarde van €2000 tegen schade, verlies en diefstal.
Wat heb je daaraan als je op vakantie wil? Kijk maar eens in de uitleenrubriek ‘Vakantie, sport en vrije tijd’. Daar is van alles te leen, van een kampeerstoeltje, luchtbed en handpomp en tent tot campers en caravans (als die bij jou in de buurt worden aangeboden).

Ga liften!
Lifters, je ziet ze niet veel meer. En toch is het een fantastische manier van reizen: duurzaam, goedkoop en vaak met inspirerende ontmoetingen.
Het internet staat vol met informatie en tips over liften, maar we geven hier geen links. Die sites worden doorgaans aangeboden door hardcore globetrotters, die zich door reisbureaus laten sponsoren.  

Is deeltoerisme een alternatief met oog voor ontgroei?

Vooropgesteld: ook de hier genoemde platforms brengen kosten in rekening. Hoe kun je anders zo’n organisatie in stand houden? De website, identiteitscheck, verzekering en administratie moeten immers wel betaald worden. 
Maar het zijn non-profitorganisaties, waar winst maken niet het doel is. De zelfstandigheid en kleinschaligheid van de aanbieders van deze diensten en goederen worden in principe geborgd door de statuten van de stichtingen en verenigingen die eigenaar van de initiatieven zijn.
Natuurlijk kleven er risico’s aan het gebruikmaken van de diensten van onbekenden. Je zult toch maar te maken krijgen met iemand die niet te goeder trouw is. Die risico’s worden voor zover wij kunnen overzien onderkend en door het inbouwen van garanties en veiligheidsmaatregelen tot een minimum beperkt.

Kortom: dit deeltoerisme past heel goed binnen de filosofie van ontgroei. Het is een vorm van consumeren buiten het kapitalistische systeem om. Hier is geen sprake van marktwerking die leidt tot winnaars en verliezers, maar een terugkeer naar onderling vertrouwen, verbinding en het delen van welvaart.

Gerard Sonnemans, klaar voor een nieuw zomers avontuur in Frankrijk…